Հայաստանի Հանրապետական կուսակցություն

 ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանն օրերս հարցազրույց է տվել Հանրային հեռուստաընկերությանը, որի ընթացքում անդրադարձել է նաև 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի տարբեր դրվագներով հարուցված քրեական վարույթներին:

Նա նշել է, որ այդ գործերի շրջանակում գրեթե բոլոր ուղղություններով ավարտական տեսք ունեն, և, որ ավելի արդյունավետ քննություն ապահովելու համար 44-օրյա պատերազմի վարույթներն ըստ ուղղությունների բաժանվել են:

«Այն է՝ 10-րդ հրաձգային դիվիզիայի ուղղություն, 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի ուղղություն, 1-ին բանակային կորպուսի, Շուշիի պաշտպանության ուղղություն, հոկտեմբերի 7-8-ի օպերացիայի հետ կապված դեպքեր, զորակոչի խնդիրների հետ կապված առանձին ուղղություն և ևս մեկ ուղղություն: Սրանք են եղել հիմնական ուղղությունները, որոնցով մենք քննություն ենք կատարել: Եվ այս պահին կարող ենք արձանագրել, որ բացի մեկ ուղղությունից, մնացած բոլոր ուղղություններով հիմնական քննությունն ավարտված է»,- մանրամասնել է Քյարամյանը:

Որքանո՞վ են ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի՝ 44-օրյա պատերազմին առնչվող քրեական գործերի շրջանակում նշած ուղղությունները տալու պարտության պատճառների պատասխանները և բացահայտելու հանգամանքները, եթե, իհարկե, արդարացի և համալիր քննություն էլ տարվի:

Արգիշտի Քյարամյանի հարցազրույցում 2020 թվականի պատերազմի վերաբերյալ այս ու այլ պնդումների և անվտանգային մի շարք հարցերի շուրջ 168.am-ը զրուցել է ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանի հետ:

– Անկախ այն հանգամանքից, թե իշխանություններն այդ քննությունները տեխնիկական տեսանկյունից ինչ ուղղությամբ են տարել, դրանից դրանց էությունն ու բովանդակությունը չի փոխվում: 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից անմիջապես հետո իշխանությունն ամենաբարձր մակարդակով «նշանակել» է մեղավորներ, պատասխանատուներ՝ ըստ իր քաղաքական նպատակահարմարության, և ողջ իրավական գործընթացը տարել է այդ ուղղությամբ: Բնականաբար, այդ մոտեցումը նաև առաջ է մղվելու, երբ այդ գործերը մտնեն դատարան, որոնք դեռ չեն մտել: Ուստի, կրկնում եմ, անկախ այն հանգամանքից, թե տեխնիկական ինչ լուծումներ են տրվել, դրանից որակական և իրական հանգամանքների առումով էական փոփոխություններ պետք չի ակնկալել:

– Ի դեպ, Արգիշտի Քյարամյանն անդրադառնալով պատերազմում պարտության պատճառներին, շեշտել է, որ դա 1, 2, 3 և նույնիսկ 10 հանգամանքից կախված չէ, այլ «կան հանգամանքներ, որոնք նպաստել են պարտության վրա հասնելուն, կան անձինք, որոնց գործողությունը կամ անգործությունն է նպաստել պարտությանը վրա հասնելուն»: Արդյո՞ք նորից միայն բանակը, զինվորականությունը չէ մեղավոր հռչակվում, և սա՝ այն դեպքում, երբ ԳՇ նախկին ղեկավարությունը և զինվորականությունը քննչական մարմիններին ներկայացրել են իրական փաստեր, անգամ նրանք, ովքեր Քննիչ հանձնաժողով չեն գնացել:

– Բնականաբար, տարբեր իրավիճակներ և տարբեր անձինք պատասխանատվության տարբեր չափաբաժիններ ունեն, և այստեղ հենց խնդիրը դրանում է, որ իշխանությունը փորձում է ըստ նպատակահարմարության մեծացնել բոլորի պատասխանատվությունը և դրա հաշվին իջեցնել քաղաքական իշխանության ու պատերազմի ժամանակ գերագույն գլխավոր հրամանատարի պատասխանատվության չափաբաժինը: Այս գործերով կարող են անցնել հարյուրավոր, հազարավոր մարդիկ, բայց դրանց սկզբունքներում պետք է լինի հետևյալը՝ ի սկզբանե պատերազմի կանխատեսելիության պայմաններում ինչո՞ւ պետությունը ժամանակին ռազմական ռելսերի վրա չի դրվել, քանի որ հենց միայն այդ հանգամանքով պայմանավորված՝ առաջին օրերին ունեցել ենք և՛ հսկայական մարդկային, և՛ դիրքային կորուստներ: Ավելին, հետագայում պարզ է դարձել, որ պատերազմի առաջին օրն իրավիճակին անպատրաստ ներկայանալն է, որ բերել է բավականին ծանր հետևանքների: Կան դրվագներ, դեպքեր, իրադարձություններ, որոնք այսօր քննարկվում են, տեղի է ունեցել կոնկրետ հանցագործություն, բայց դրանք հետևանքն են իշխանության վերին օղակների հանցավոր անգործության:

– Հնարավո՞ր է՝ նոր մեղադրանքներ, նոր ձերբակալություններ լինեն զինվորականության շրջանում՝ և՛ 44-օրյա պատերազմի համատեքստում, և՛ դրանից դուրս:

– Հաշվի առնելով քաղաքական տեսանկյունից իշխանության մոտեցումները՝ 44-օրյա պատերազմի հետ կապված, ոչ կարելի է բացառել, ոչ էլ հաստատել իրադարձությունների նոր ընթացքը, առավելևս՝ դրանում նոր գործոնների ներգրավումը, քանի որ դա քաղաքական որոշակի իրավիճակից է կախված: Բայց եթե խոսում ենք հանրության համար կարևոր կամ իրական պատճառների, հանգամանքների բացահայտումից, ապա այս իշխանության օրոք, բնականաբար, բոլոր հարցերի պատասխանները չենք ստանալու: Այսինքն, դրանց մի մասը քողարկվելու է, մի մասն էլ պատասխանատվության մասով լղոզվելու է: Ի սկզբանե խնդիր է դրված՝ պետական կառավարման համակարգի առանցքային դեմքերի, քաղաքական իշխանություն ունեցող անձանց պատասխանատվությունը կամ զրոյացնել, կամ էականորեն նվազեցնել:

– Վերջերս կառավարությունը որոշեց ՀՀ պաշտպանության նախարարության կողմից 15 տարի առաջ օտարված «Երասխ 2» զորամասի հողամասն ամրացնել ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության պետական գույքի կառավարման կոմիտեին։ Բայց սրան զուգահեռ՝ ՀՀ գլխավոր դատախազությունը պահանջում է կրկին կալանավորել գեներալ Գրիգորի Խաչատուրովին և վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել:

– Կարծում եմ, հասկանալի է, որ Գրիգորի Խաչատուրովի հետ կապված հարցում չկա իրավական պրոցես: Ի սկզբանե կար ընդգծված քաղաքական գործընթաց, նաև որոշակի վրեժխնդրություն հաղթող հրամանատարի և, առհասարակ, այնպիսի զինվորականների նկատմամբ, որոնք մշտապես բոլոր իրավիճակներում ունեցել են հաղթողի կարգավիճակ, ունեն մեծ հեղինակություն: Եվ այսպիսի մարդկանց ներկայությունը մեր իրականությունում այս իշխանության համար արդեն իսկ ավտոմատ վտանգավոր է դարձնում նրանց: Եվ սա է պատճառը, որ ամեն ինչ անում են Գրիգորի Խաչատուրովին ոչ միայն փակի տակ պահելու համար, այլև դրանով վախեցնելու մնացած բոլոր այն պոտենցիալ զինվորականներին, որոնք որևէ փուլում դիրքորոշում կարտահայտեն կամ իրենց սկզբունքայնությունը հրապարակային կդրսևորեն: Սա է խնդիրը:

– Խաղաղության պայմանագրից սահմանազատման գործընթացի դուրսբերումն ի՞նչ ռիսկեր է պարունակում: Ի դեպ, ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում ասել է, որ ՀՀ շահերին դեմ փաստաթուղթ չեն ստորագրի, միաժամանակ ՀՀ իշխանությունները շարունակում են պնդել զորքի հայելային հետքաշումը, ինչն Ադրբեջանը մերժել է:

– Չեմ կարծում, որ ԱԽ քարտուղարի հայտարարությունները որևէ ձևով երաշխիք են, որ այդ գործընթացները հայ ժողովրդի շահերն արտահայտող կլինեն, որովհետև նույն Արմեն Գրիգորյանը, նրա քաղաքական առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը և մնացածներն ամեն տարի խոսում են հայկական շահերի պաշտպանության մասին, բայց ժամանակները ցույց են տալիս, որ յուրաքանչյուր տարի ՀՀ-ն քաղաքական, ռեգիոնալ, տարածքային և մարդկային կորուստներով է անընդհատ դուրս գալիս՝ որպես պարտվող կողմ: Այնպես որ, այդ խոսքերը, որոնք օդում հնչեցվում են, մեր քաղաքացիների համար որևէ ձևով վստահելի չեն: Այն պրոցեսները, որոնք այս ընթացքում ենք մենք տեսել՝ 5-5.5 տարվա ընթացքում, արդեն իսկ ցույց են տալիս, որ քաղաքական այս իշխանությունը երկիրը տանում է պարտությունների, անկումների և կորուստների ճանապարհով:

– Ի դեպ, 2020 թվականի նոյեմբերի 9 կամ 10-ի փաստաթուղթը հիմա գոյություն ունի՞, թե՞ չկա այն գործնականում, սպառվել է: Հայկական կողմը, ըստ էության, ակնարկում է, որ այն չկա, բայց Ադրբեջանը ժամանակ առ ժամանակ հղում է անում դրան:

– Ըստ էության, այդ փաստաթուղթը գոյություն չունի, չնայած որ դրան որոշակի պարբերականությամբ հղում անում են: Այդ փաստաթուղթը նախ ամբողջությամբ օգտագործվեց սպասարկելու ադրբեջանական շահերը, և որոշակի դանդաղեցում եղավ այն հարցերում, որոնք կարող էին բարենպաստ իրավիճակ ստեղծել հայկական կողմի համար, Ադրբեջանը մերժեց և գնաց ռազմական գործողությունների ճանապարհով: Հիմա էլ կոնկրետ, այսպես կոչված, միջանցքի թեմայի հետ կապված է փորձ արվում դա առաջին պլան բերել: Բայց նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթն իր նպատակին չի ծառայել, կրկնում եմ, այն ծառայել է բացառապես ադրբեջանական շահերին և ապա ուղարկվել «աղբանոց»:

– «Ազատությանը» տված հարցազրույցում Քարնեգի հիմնադրամի ավագ փորձագետ Թոմ դը Վաալն ասել է, որ «Ադրբեջանի համար շատ ռիսկային է բռնի ուժով վերցնել Մեղրին կամ Սյունիքը», այլապես Ադրբեջանը կընկալվի նույնկերպ, ինչպես ՌԴ-ն՝ Ուկրաինայում: Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ կարող է ռիսկային լինել կամ ձեռնտու չլինել ուժի կիրառումն Ադրբեջանի համար:

– Իհարկե, կան որոշակի ռիսկեր, որոնք տարբեր փուլերում հաշվի են առնվում: Բայց 2020 թվականից հետո արդեն իսկ ականատես ենք եղել ՀՀ ինքնիշխան տարածքի տարբեր հատվածներ ադրբեջանական ներխուժումներին, և որոնք առ այսօր գտնվում են Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո:

Որևէ մեկը չի կարող բացառել, որ թուրք-ադրբեջանական ջանքերով, ինչո՞ւ չէ՝ աշխարհաքաղաքական, ռեգիոնալ որոշակի զարգացումների պայմաններում կարող են իրադարձություններն այնպիսի ընթացք վերցնել, որի պարագայում Ադրբեջանը նոր ագրեսիայի դիմելու հնարավորություն ստանա:

Այնպես որ, չեմ կարծում, որ իրադարձությունների նման զարգացումը լիովին բացառելի է, իհարկե, ռիսկեր կան, բայց, որպես կանոն, Ադրբեջանը կամ այդ ռիսկերին չի նայում, կամ մտնում է դրա մեջ՝ օգտվելով ՀՀ իշխանությունների վարքից և ձախողումներից:

Մարիամ Պետրոսյան

168.am